W nowym roku działanie dotychczasowych punktów darmowej pomocy prawnej może być zagrożone – uważa Rzecznik Praw Obywatelskich. Do tej pory nie ma bowiem ustalonych zasad wyłaniania organizacji mających prowadzić te punkty, ani sposobu udzielania takiej pomocy prawnej.
RPO spytał Ministra Sprawiedliwości, na jakim etapie znajdują się projekty aktów wykonawczych.Bezpłatna pomoc prawna świadczona jest na zasadach ustalonych w specjalnej ustawie. Została ona w tym roku zmieniona, a zmiany wejdą w życie 1 stycznia.
Gdy nowelizacja wejdzie w życie (1 stycznia 2019 r.), uprawnionym do nieodpłatnej pomocy prawnej będzie każdy, kto złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej (dotychczas były do niej uprawnione m.in. osoby, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej, posiadające Kartę Dużej Rodziny, które nie ukończyły 26 lat albo ukończyły 65 lat, kobiety w ciąży oraz ofiary klęsk żywiołowych) ).
Możliwe będzie uzyskanie porady na etapie postępowania przygotowawczego, sądowego lub sądowo-administracyjnego. Nowelizacja wprowadza nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, czyli wsparcie świadczone przez profesjonalnych doradców obywatelskich osobom potrzebującym pomocy w kwestii m.in. zadłużenia, spraw mieszkaniowych lub zabezpieczenia społecznego. Będzie też nieodpłatna mediacja. Nowelizacja przewiduje ponadto w każdym powiecie przedsięwzięcia z zakresu edukacji prawnej.
Jako jedną z przyczyn wskazuje się brak przepisów wykonawczych określających zasady wyłaniania organizacji pozarządowych mających prowadzić od nowego roku punkty bezpłatnego poradnictwa prawnego (projekt rozporządzenia powinien przygotować przewodniczący Komitetu ds. Pożytku Publicznego).
Konkursy te (już organizowane przez starostów z uwagi na krótki termin do końca roku) prowadzone są na dotychczasowych zasadach, a to budzi obawy o ich skuteczność, jeżeli okaże się, iż nowe przepisy wykonawcze będą inne. W przypadku złożenia odwołania przez daną organizację, otwarcie punktu może być zablokowane.
Wciąż brakuje przepisów wykonawczych w sprawie sposobu udzielania i dokumentowania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Zgodnie z nowelizacją ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej (z 15 czerwca 2018 r.), do ich wydania zobowiązany jest Minister Sprawiedliwości. Projekt rozporządzenia nadal pozostaje na etapie prac legislacyjnych. Dodatkowo wskazano na budzące wątpliwości zapisy projektowanego rozporządzenia m. in. w zakresie wymaganego wyposażenia pomieszczenia, w którym udzielane są porady.
W związku z tym zastępca RPO Stanisław Trociuk zwrócił się do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry o informacje, na jakim etapie są wskazane akty wykonawcze oraz o odniesienie się do sygnalizowanych zastrzeżeń.